Bazylika prymasowska Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gnieźnie to gotycki kościół katedralny. Cieszy się on naprawdę bogatą historią. Znajduje się na Wzgórzu Lecha w Gnieźnie. Jest to główna świątynia metropolii gnieźnieńskiej od 1000 roku. Spoczywa tam święty Wojciech. W tym miejscu odbywało się pięć koronacji królewskich. Obiekt ten został wpisany na listę pomników historii 16 września 1994 roku.
Pierwsza chrześcijańska świątynia na terenie leżącym na podgrodziu na Wzgórzu Lecha została ufundowana za życia Mieszka I, a więc przed rokiem 992. Między 7 a 15 marca 1000 roku do Gniezna przybył cesarz Otton III, aby pomodlić się przy grobie św. Wojciecha. Odbył się wtedy tak zwany zjazd gnieźnieński, na którym książę Polski Bolesław Chrobry i cesarz omawiali plany utworzenia wspólnego królestwa Niemiec, Francji, Rzymu, Anglii i Państw Słowiańskich. Utworzono archidiecezję gnieźnieńską i pierwszą metropolię kościelną w Polsce, podległą wyłącznie papieżowi. Pierwszym arcybiskupem został Radzim Gaudenty.
Wzniesiona na Wzgórzu Lecha obecna gotycka katedra stanęła w XIV wieku na miejscu dwóch wcześniejszych świątyń katedralnych: przedromańskiej i romańskiej. W pierwszej połowie XVII stulecia wnętrze przebudowano w stylu barokowym, a pod koniec następnego stulecia – w stylu barokowo-klasycystycznym. Po zniszczeniach wojennych w 1945 roku nawę główną i prezbiterium regotyzowano. Głównym zabytkiem są romańskie Drzwi Gnieźnieńskie ze scenami z życia i działalności św. Wojciecha.
Katedra jest budowlą trójnawową, o układzie bazylikowym z prezbiterium zamkniętym wielobocznie i ambitem (wąskie przejście powstałe w wyniku przedłużenia naw bocznych). Do naw bocznych i ambitu przylega wieniec czternastu kaplic bocznych. Na dachu nawy bocznej, wzdłuż całego wieńca kaplic, umieszczone zostały figury dwunastu apostołów, patronów Polski, a nad kaplicą Gembickiego (Niepokalanego Poczęcia NMP) widnieje figura Matki Bożej. Przy katedrze, od strony południowej umieszczony został uszkodzony dzwon Bogumił, który spadł z wieży katedry w czasie pożaru w 1945 roku.
W podziemiach katedry można zobaczyć między innymi najstarszy w Polsce napis nagrobkowy z około 1006 roku, odkryte podczas badań archeologicznych relikty budowli kamiennej z końca IX wieku, a także fragmenty murów bazyliki Mieszka I.
Katedra jest miejscem spoczynku żony Mieszka I, czeskiej księżniczki Dobrawy. W latach 1419-1992 arcybiskupi gnieźnieńscy posiadali tytuł Prymasa Polski.
